Warmond, 30 januari 2025
Geacht college van de gemeente Teylingen,
Met uw besluit om 38 hectare grond in de Boterhuispolder te verhuren aan een andere
partij wordt een zwarte bladzijde toegevoegd aan de geschiedenis van de gemeente
Teylingen. Dit besluit laat duidelijk zien dat in deze gemeente financieel gewin op de
korte termijn belangrijker wordt geacht dan het realiseren van een duurzaam
toekomstperspectief voor het landelijk gebied.
In de afgelopen jaren hebben we u herhaaldelijk uitgenodigd om de Boterhuispolder en
Zwanburgerpolder ten oosten van de Kagerplassen te bezoeken, zodat u zelf kon zien
welke ecologische en sociale waarde hier wordt gecreëerd voor, met en door de lokale
gemeenschap. Ook hebben we een aantal innovaties gerealiseerd die inmiddels
landelijk navolging hebben gevonden, zoals Blije Koe Zuivel, OOGST-winkels en het
Collie-beweidingssysteem. Dankzij ons actieve natuurbeheer is het aantal weidevogels
in het gebied in de afgelopen zes jaar met sprongen vooruitgegaan. Zo werd in het
voorjaar van 2024, tegen de landelijke trend in, een recordaantal gruttoparen geteld.
Tijdens uw bezoeken op 14 november 2023 en 14 mei 2024 aan ons gebied hebt u de
waarde van deze initiatieven benadrukt
We hebben u en uw ambtenaren uitgebreid geïnformeerd over ons plan voor ons nieuwe
gebiedsinitiatief ’Land van Wei & Water’, waarmee we de komende jaren en decennia
een nog grotere meerwaarde voor de regio willen leveren. Dit plan is gemaakt door vier
(deels voormalige) boerenbedrijven in het gebied, waaronder drie jonge boeren. Het
plan is gericht op de lange termijn: op natuurinclusief boeren, ambachtelijke
zuivelbereiding, natuurbeheer, en het bieden van educatie- en recreatiemogelijkheden.
Het plan gaat uit van ‘open erven’ waarop iedereen welkom is. Het voorziet in
samenwerking met lokale overheden en waterschappen om belangrijke
maatschappelijke vraagstukken zoals stikstof, klimaatverandering, bodem- en
waterkwaliteit aan te pakken. Maar ook ‘natuurgeletterdheid’, de relatie tussen stad en
regio, sociale cohesie en eenzaamheid zijn thema’s die in ons plan terugkomen. Met dit
plan maken wij de stap van erfdenken naar gebiedsdenken. U en uw medewerkers
erkenden de meerwaarde van dit plan en gaven aan ons te willen helpen. We meenden
dat u inzag dat wij daadwerkelijk konden bijdragen aan oplossingen voor grote
maatschappelijke uitdagingen. Sterker nog: wij meenden ook hierin een landelijke
voorbeeldfunctie te kunnen vervullen.
We hebben destijds aangegeven dat het gebruik van de gemeentegronden in de
Boterhuispolder een essentiële voorwaarde is voor de uitvoering van dit plan. Om de
door ons voorgestelde maatschappelijke waarden ten aanzien van natuur, water,
stikstof en bodem te kunnen realiseren, is een integrale gebiedsaanpak nodig. Om meer
‘zachte’ waarden zoals liefde voor de natuur, ‘natuurgeletterdheid’ en de relatie stadland te kunnen voeden, is samenwerking met overheden en private partners nodig.
Vanwege de integraliteit van deze opgaven hebben wij individueel, maar ook als
stichting Wei & Water ingeschreven in het pachtportaal. De stichting Wei & Water zou
zich dan als terreinbeherende organisatie (TBO) verder kunnen ontwikkelen. Met de
toewijzing van de gronden aan een andere partij wordt dit plan nu afgeschoten. Dat is
voor ons volstrekt onbegrijpelijk.
In aanloop naar en gedurende het aanbestedingstraject gaf u aan niet anders te kunnen
dan het Didam-arrest te volgen en de gronden aan te besteden. Waarschijnlijk is die
openbare aanbesteding, zolang nieuwe jurisprudentie ontbreekt, inderdaad nodig. We
hebben begrip voor de gevolgde procedure. Echter, ook bij openbare aanbestedingen is
het mogelijk om gebruik te maken van bijzondere voorwaarden. Bovendien geldt het
recht van gunning. Indien u had gewild waren er allerlei mogelijkheden geweest om een
strikter selectieproces toe te passen.
Waar we absoluut geen begrip voor hebben is de wijze waarop de prijscomponent in de
aanbesteding is gewogen. Deze weging kan door de verpachter zelf worden vastgesteld.
Het is algemeen bekend, en we hebben dat ook in onze gesprekken aan de orde laten
komen, dat de huidige overspannen mestmarkt de prijzen voor landbouwgrond (zelfs
voor landbouwgrond met natuurfunctie) flink opdrijft. Intensieve veehouderijen zijn
momenteel bereid uitzonderlijk hoge pachtsommen te betalen om hun mest op het
land te brengen, omdat de afvoer van mest bijzonder prijzig is. Staatsbosbeheer houdt
hier bijvoorbeeld bij aanbestedingen rekening mee door de wegingsfactor ‘prijs’ sterk te
verminderen, zodat natuurinclusieve boeren een eerlijke kans krijgen. Het feit dat u dit
bij uw besluit niet heeft meegenomen, verbaast ons in hoge mate.
Op basis van de informatie die wij tot tot onze beschikking hebben, concluderen we met
betrekking tot de gedane biedingen het volgende:
– De biedingen van onze stichting en daarbij aangesloten boeren scoren beter op
afstand/nabijheid en op (bio)certificaten dan het bod van de nieuwe pachter.
Twee van deze bedrijven zijn biologisch met actief natuurbeheer. De nieuwe
pachter heeft een gangbare melkveehouderij met een mestoverschot.
– De betrokkenen van onze stichting hebben bewezen uitzonderlijk goed natuur- en weidevogelwaarden te kunnen realiseren. De rapporten die de afgelopen zes
jaar in opdracht van de gemeente Teylingen (!) zijn opgesteld door ecoloog Arjen
van Duijvenboden, getuigen daarvan.
– De betrokkenen van onze stichting hebben altijd een positieve, proactieve
houding aangenomen tegenover de gemeente en andere publieke en private
organisaties. De bereidheid tot samenwerken is groot, en dat geldt zeker niet
voor alle boeren.
– De gemeente ontvangt met de toekenning van de pacht jaarlijks €20.520 meer
ten opzichte van het bod van onze stichting.
– Wij vragen ons af wat de rol van de rentmeester (Overwater) is in dit proces. Zij
adviseren de gemeente. Zijn zij gebaat bij een hogere pachtprijs?
Uw besluit past bovendien niet in de geschiedenis en de oorspronkelijke intentie van de
grondaankopen in de Boterhuispolder door de gemeente, die voortkwam uit verplichte
natuurcompensatie voor woningbouwprojecten in de Hooghkamer. Samen met de
pachter van de genoemde gronden is destijds een plan opgesteld voor agrarisch
natuurbeheer en voor het toelaten van publiek in het gebied. Met dit project
‘Boterhuispolder fase 2’ zijn investeringen gedaan in de polder. Zo is bijvoorbeeld een
wandel- en fietspad door de Boterhuispolder aangelegd, een nieuwe natuurroute waar
wekelijks vele duizenden mensen gebruik van maken. Het idee achter deze
investeringen was om de publiek-private samenwerking in de Boterhuispolder te
versterken, met het oog op toekomstige natuurontwikkeling en recreatie. Het verleggen
van de pacht naar een boer buiten de Boterhuispolder staat haaks op dit beleid. Uw
besluit strookt overigens ook niet met het toekomstige beleid van de gemeente. In de
nieuwe omgevingsvisie wordt nadrukkelijk het belang van natuurinclusieve landbouw en
de verbetering van de biodiversiteit benadrukt. U schrijft het één op, maar doet het
ander.
Er zijn nog andere, zeer ingrijpende consequenties van uw besluit. Als gevolg hiervan zal
Lakenvelder Boerderij Boterhuispolder per direct moeten stoppen met de
bedrijfsvoering. Deze boerderij, van oorsprong ‘Syl-Ende’ genoemd en gelegen aan het
eind van de Zijldijk, is al meer dan 450 jaar een pachtboerderij. Na honderden jaren
erfpacht is het bedrijf tegenwoordig overgeleverd aan de vrije markt (de LTO adviseert
overigens om in dit soort gevallen 25-jarige pachtcontracten af te sluiten). Sinds de
overname in 2014 hebben Fernand de Willigen en Meta Knol zich met hart en ziel
ingezet voor de ontwikkeling van het gebied. Voor hen is dit een grote klap. Dat de
Gemeente Teylingen zo lang heeft gewacht met het bekendmaken van de uitkomst van
de procedure (het huidige pachtcontract verliep per 31 december 2024) is ronduit
schandalig. De veestapel van 85 koeien moet worden afgevoerd voordat het nieuwe
weideseizoen begint, want zij verliezen 36 hectare weidegrond. Het is een treurig einde
van een veelbelovend initiatief.
Maar er is meer aan de hand. Want ook de jonge boeren die de afgelopen jaren bedrijven
van hun ouders hebben overgenomen op Boerderij Boterhuys en Boerderij ‘De
Eenzaamheid’, en die beide ook deel uitmaakten van het gebiedsinitiatief Wei & Water,
overwegen te stoppen met hun bedrijven. De indirecte consequenties zijn voor hen
namelijk zeer groot. Denk daarbij bijvoorbeeld alleen al aan het mislopen van subsidies,
investeringen en andersoortige bijdragen vanwege de verkleining van het gebiedsareaal.
Jaarlijks halen wij nu al meer dan €50.000 aan maatschappelijke investeringen (van
burgers, bedrijven en instellingen) binnen voor het gebied. Daarmee is de
pachtbeslissing een typisch geval van penny-wise-pound-foolish. Maar ook het verlies
van geloofwaardigheid bij een overheid die niet meewerkt, weegt zwaar. De gemeente
Teylingen speelt de twijfelachtige rol van een overheid die zich niet bepaald
betrouwbaar en betrokken toont, en die financieel gewin aantoonbaar laat prevaleren
boven het algemeen belang. Als de stichting de pacht kon overnemen in de
Boterhuispolder, dan was daarmee een basis gelegd onder de toekomstplannen van
Wei & Water. Die plannen kunnen we nu van tafel vegen. Met het doorzagen van de
stoelpoten onder ons gebiedsinitiatief gaat een unieke kans voor een mooie,
toekomstgerichte publiek-private samenwerking voorbij.
Het is treurig te constateren dat bij een maatschappelijke belangenafweging in de
gemeente Teylingen, het financiële gewin op de korte termijn (20.000 euro per jaar) de
doorslaggevende factor is. We zijn ons ervan bewust dat veel gemeenten, waaronder
Teylingen, de komende jaren voor budgettaire uitdagingen staan die vele groepen in de
samenleving raken en dat het budget ergens vandaan moet komen. Dat neemt niet weg
dat ook de historie, de toekomst en andere dan financiële waarden in de besluitvorming
meegenomen moeten worden. In deze casus kunnen we niet anders concluderen dan
dat het besluit van de gemeente Teylingen getuigt van kortzichtigheid en een flagrant
gebrek aan bestuurlijk inzicht en bestuurlijke moed. Dit om niet te stellen dat het moreel
kompas verloren is gegaan.
Met het plan voor Wei & Water maakten wij de stap van erfdenken naar gebiedsdenken.
U doet nu precies het tegenovergestelde. U speelt de boeren in het gebied tegen elkaar
uit, op basis van puur marktdenken. Als het gaat om falend landbouwbeleid, dan bent u
echt voorbeeldstellend. Dat geeft de burger moed.
Wij hopen dat u uw besluit zult heroverwegen.
Stichting Wei & Water
Joost en Jan van Schie, Boerderij De Eenzaamheid
Gerard Mul en Mieke Mul-van Schie, Boerderij Boterhuys
Fernand de Willigen en Meta Knol, Lakenvelder Boerderij Boterhuispolder
Bert en Reny van Leeuwen, Warmond Buiten
