Wat een weken hebben wij achter de rug. Op 29 januari hoorden we van de Gemeente Teylingen dat we met terugwerkende kracht per 1 januari 2025 de pachtrechten verloren op 36 hectare veenweidegrond.
We zagen de grond onder ons boerenbestaan wegzinken. We konden ons niet voorstellen dat we onze 75 Lakenvelder koeien zouden moeten ruimen voor de aanvang van het nieuwe weideseizoen, terwijl we de komende twee maanden alleen al vijftien kalfjes verwachten. Ook vreesden we dat het gebiedsiniatief Wei & Water, waar we met vier boerenburen deel van uitmaken, hierdoor zou omvallen. We waren onthutst over de langdurige (onmenselijke) procedure, over de communicatie door de gemeente en over de gunningsmethode waarin de hoogste prijs de doorslag gaf. Ons leven stond opeens helemaal op zijn kop.
We schreven een openbare brief aan het College van B&W van Teylingen, gaven een interview aan het Leidsch Dagblad en publiceerden over onze crisis op LinkedIn. We trokken in alles samen op met onze geweldige boerenburen van Wei & Water. Samen sta je sterker, dat is de afgelopen weken maar weer eens gebleken.
Want wat er toen loskwam, is echt onvoorstelbaar. De publieke verontwaardiging was zó groot, dat binnen één weekend een ware mediastorm losbrak. We werden erdoor overspoeld. In no time had onze crisis de landelijke media bereikt en binnen vijf dagen waren er al door drie partijen kamervragen gesteld over de pachtwet, het Didam-arrest en de aanbestedingsmethodiek van de Gemeente Teylingen. We kregen ontzettend veel steun en hartverwarmende reacties uit het hele land – zoveel dat we het niet meer konden bijhouden.
Een onbekende begon een petitie die in korte tijd bijna 12.000 keer werd ondertekend. In onze mailbox kwamen meer dan 2200 persoonlijke steunbetuigingen binnen. Coöperatie Land van Ons maakte formeel bezwaar bij de gemeente Teylingen en richtte binnen 36 uur een landelijk meldpunt ‘knelpacht’ op. Vanuit de Universiteit Leiden en buurgemeenten zoals Leiderdorp werden brieven verstuurd naar het college van Teylingen. Ondertussen raasde de mediastorm maar door. Het maatschappelijke debat over de invulling van het Didam arrest, over de kwetsbaarheid van agrarisch natuurbeheer in een marktgedreven systeem, en over de negatieve aspecten van kortdurende, liberale pacht werd volop gevoerd.
Terug naar Teylingen. Nadat we op 29 januari de brief hadden ontvangen, bleek dat er op 30 januari een gemeenteraadsvergadering was. We deden een verzoek om in te spreken, maar dat werd niet gehonoreerd. Gelukkig kwam de gemeenteraad daarna zelf in actie, en vroeg alsnog om een extra gemeenteraadsvergadering met maar één agendapunt: de pachtcrisis in de Boterhuispolder. Daags voordat deze speciale vergadering plaatsvond, op 12 februari, ontvingen we opnieuw een brief van de gemeente Teylingen: de voorlopige gunning werd ingetrokken, en de pacht zou opnieuw worden aanbesteed. Zij baseerden zich (terecht) op juridisch advies, want er waren flink wat fouten gemaakt tijdens de aanbestedingsprocedure. Zo was ons bijvoorbeeld geen inzage gegeven in de wegingsfactoren, bleek de prijs doorslaggevend te zijn in de aanbesteding (ondanks de herhaalde bewering van de gemeente dat dit niet zo was) en waren wij niet gewezen op het recht van bezwaar.
Wij slaakten een zucht van verlichting omdat we dit voorjaar ons vee niet hoeven te ruimen. We kunnen ons bedrijf het komende jaar in ieder geval nog voortzetten, en ook Wei & Water is voorlopig gered. Maar tegelijkertijd is dit natuurlijk slecht nieuws voor de boeren die de gunning wél hadden gekregen. Voor álle betrokken boeren betekent dit opnieuw onzekerheid, en dat is het laatste waar boeren in deze tijd op zitten te wachten. Het is treurig om te zien dat er zoveel verliezers nodig zijn om fundamentele systeemfouten in de Nederlandse grondpolitiek aan te kaarten.
Wat deze crisis wél heeft opgeleverd, is dat er nu tenminste kritisch gekeken wordt naar deze systeemfouten, zoals het gevaar van almaar verder stijgende grondprijzen voor boeren; de dubieuze rol van commerciële rentmeesterkantoren; de gebrekkige uitvoering van meervoudige aanbestedingen door gemeenten, en de ellende van kortdurende, geliberaliseerde pacht. Elke vijf of zes jaar opnieuw afwachten of je wel of geen land hebt, dat kan gewoon niet meer. Boeren zijn langetermijnondernemers. Onze eigen zoon Niek is naar Nieuw-Zeeland vertrokken omdat er geen bank is die een investeringskrediet verstrekt op basis van kortdurende, geliberaliseerde pacht. Het systeem zit muurvast.
Maar zoveel mensen hebben nu hun verontwaardiging geuit over de kwetsbaarheid van natuurwaarden en het belang van maatschappelijke waarden, tegenover de dominantie van de markt. Zij laten zien dat het echt anders moet.
Wij geven niet op. Samen met onze boerenburen van Wei & Water gaan we voorlopig door om ons bedrijf natuurvriendelijk voort te zetten.
Heel veel dank voor al jullie steun.